دستگاه تنفس در مرغهای تخمگذار نقش حیاتی در تأمین اکسیژن مورد نیاز برای متابولیسم بالا، تولید تخم مرغ، و حفظ سلامت عمومی پرنده دارد. این سیستم به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد پرندگان، تفاوتهای ساختاری و عملکردی چشمگیری با پستانداران دارد. در زیر به اجزای اصلی، عملکرد، و مسائل مرتبط با دستگاه تنفس مرغهای تخمگذار پرداخته میشود:
---
### **ساختار دستگاه تنفس مرغهای تخمگذار:**
1. **سوراخهای بینی (Nares)**:
- ورودی هوا به دستگاه تنفس که در منقار قرار دارند.
- هوای ورودی ابتدا فیلتر و گرم میشود.
2. **حلق و نای (Trachea)**:
- لولهای غضروفی که هوا را به سمت ریهها هدایت میکند.
- در انتهای نای، **سیرینکس (Syrinx)** (عضو تولید صدا در پرندگان) قرار دارد.
3. **ریهها (Lungs)**:
- ریههای پرندگان کوچک، سفت، و اسفنجی هستند و انبساطپذیر نیستند (برخلاف پستانداران).
- **کاپیلاریهای هوایی (Air Capillaries)** جایگزین آلوئولها شدهاند و تبادل گاز را انجام میدهند.
4. **کیسههای هوایی (Air Sacs)**:
- ۹ کیسه هوایی (هوابر) در بدن مرغ وجود دارد که به ریهها متصلاند:
- ۴ کیسه پیشین (قسمت سینهای)
- ۵ کیسه پسین (شکمی و گردنی)
- کیسههای هوایی **ذخیره هوا** کرده و جریان یکطرفه هوا را در ریهها امکانپذیر میکنند.
- این کیسهها حتی به داخل استخوانها (مثل استخوان ران و بازو) نفوذ میکنند تا وزن بدن را کاهش دهند.
---
### **مکانیسم تنفس در مرغها:**
- پرندگان **دیافراگم ندارند** و تنفس با حرکت دندهها و استخوان جناغ سینه انجام میشود.
- **دم (Inhalation)**:
- هوا از طریق نای وارد کیسههای هوایی پشتی میشود.
- همزمان، هوای موجود در ریهها به کیسههای هوایی پیشین منتقل میشود.
- **بازدم (Exhalation)**:
- هوای ذخیرهشده در کیسههای هوایی پشتی به ریهها رفته و تبادل گاز انجام میشود.
- هوای کیسههای پیشین از بدن خارج میشود.
- این سیستم **جریان یکطرفه** هوا را ایجاد میکند که بازدهی تنفس را افزایش میدهد.
---
### **ویژگیهای تنفسی در مرغهای تخمگذار:**
1. **نیاز به اکسیژن بالا**:
- تولید تخم مرغ و متابولیسم سریع نیاز به اکسیژنرسانی کارآمد دارد.
- اختلالات تنفسی مستقیماً بر تولید تخم تأثیر میگذارد.
2. **حساسیت به عفونتها**:
- سیستم تنفسی پرندگان در معرض بیماریهای ویروسی و باکتریایی (مانند **برونشیت عفونی**، **نیوکاسل**، و **آنفلوآنزای مرغی**) است.
- کیسههای هوایی محل شایعی برای تکثیر عوامل بیماریزا هستند.
3. **تأثیر محیط پرورش**:
- گردوغبار، آمونیاک (ناشی از فضولات)، و رطوبت بالا باعث تحریک دستگاه تنفس و افزایش خطر عفونت میشوند.
- تهویه نامناسب در مرغداریها یکی از عوامل اصلی بروز مشکلات تنفسی است.
---
### **بیماریهای شایع دستگاه تنفس در مرغهای تخمگذار:**
1. **برونشیت عفونی (IB)**:
- یک بیماری ویروسی بسیار مسری که باعث التهاب نای، ریهها، و کیسههای هوایی میشود.
- علائم: سرفه، خسخس سینه، کاهش تولید تخم، و تخمهای بدشکل.
2. **بیماری نیوکاسل (ND)**:
- ویروس نیوکاسل به سیستم تنفسی، گوارشی، و عصبی حمله میکند.
- علائم تنفسی: تنفس سریع، ترشحات بینی، و خفگی.
3. **کریزا (Chronic Respiratory Disease - CRD)**:
- عفونت باکتریایی (مایکوپلاسما گالیسپتیکوم) که باعث التهاب کیسههای هوایی و ریهها میشود.
- علائم: سرفه، ترشحات چرکی بینی، و کاهش وزن.
4. **آسپرژیلوز (Aspergillosis)**:
- عفونت قارچی ناشی از قارچ آسپرژیلوس که کیسههای هوایی را درگیر میکند.
- معمولاً در اثر تنفس هاگهای قارچ موجود در بستر آلوده ایجاد میشود.
---
### **مدیریت سلامت دستگاه تنفس:**
- **تهویه مناسب**: کاهش غلظت آمونیاک و گردوغبار در سالنهای پرورش.
- **کنترل دما و رطوبت**: جلوگیری از استرس گرمایی یا سرمایی.
- **واکسیناسیون**: برنامهریزی منظم برای پیشگیری از بیماریهای ویروسی (مانند برونشیت و نیوکاسل).
- **بهداشت بستر**: تعویض منظم بستر و ضدعفونی محیط.
- **تغذیه مناسب**: استفاده از خوراکهای حاوی ویتامینهای A و E برای تقویت سیستم ایمنی.
---
### **نکات کلیدی:**
- دستگاه تنفس پرندگان به دلیل وجود کیسههای هوایی و جریان یکطرفه هوا، بازدهی بالایی در جذب اکسیژن دارد.
- عفونتهای تنفسی بهسرعت در گله گسترش مییابند و ممکن است باعث تلفات شدید یا کاهش تولید تخم شوند.
- پیشگیری از طریق مدیریت محیطی و بهداشتی، کلید حفظ سلامت دستگاه تنفس در مرغهای تخمگذار است.
