سیستم استخوانی در مرغهای تخمگذار نقش حیاتی در سلامت، حرکت و تولید تخممرغ دارد. به دلیل نیاز بالای این پرندگان به کلسیم برای تشکیل پوسته تخممرغ، سلامت سیستم اسکلتی بهویژه در مرغهای تخمگذار از اهمیت ویژهای برخوردار است. در زیر به ساختار، عملکردها، چالشها و مدیریت سیستم استخوانی در مرغهای تخمگذار میپردازیم:
---
### **ساختار سیستم استخوانی مرغهای تخمگذار**
۱. **استخوانهای سبک و توخالی**:
- استخوانهای مرغها به دلیل پروازناپذیری، سبک و دارای حفرههای هوایی (متصل به سیستم تنفسی) هستند.
- **استخوان مدولاری (Medullary Bone)**: یک بافت استخوانی اسفنجی و موقت است که در طول دوره تخمگذاری در مغز استخوانهای بلند (مانند ران و ساق) تشکیل میشود. این استخوان بهعنوان منبع ذخیره کلسیم برای ساخت پوسته تخممرغ عمل میکند.
۲. **تراکم استخوانی**:
- مرغهای تخمگذار در مقایسه با مرغهای گوشتی تراکم استخوانی بالاتری دارند، اما به دلیل تخلیه مداوم کلسیم برای تولید تخممرغ، مستعد مشکلات استخوانی هستند.
---
### **عملکردهای سیستم استخوانی**
- **حمایت و حرکت**: اسکلت بدن را تشکیل داده و امکان حرکت را فراهم میکند.
- **ذخیره کلسیم و فسفر**: ۹۸٪ کلسیم بدن در استخوانها ذخیره میشود و در طول تخمگذاری، روزانه ۲-۲.۵ گرم کلسیم برای ساخت پوسته تخممرغ مصرف میشود.
- **تولید سلولهای خونی**: مغز استخوان محل تولید گلبولهای قرمز و سفید است.
---
### **چالشهای سیستم استخوانی در مرغهای تخمگذار**
۱. **پوکی استخوان (Osteoporosis)**:
- شایعترین مشکل استخوانی در مرغهای تخمگذار است که به دلیل تخلیه کلسیم از استخوانها برای ساخت پوسته تخممرغ رخ میدهد.
- **علائم**: شکنندگی استخوانها، افزایش شکستگیها (بهویژه در استخوان ساق و جناغ)، کاهش تولید تخممرغ.
- **علل اصلی**: کمبود کلسیم، فسفر یا ویتامین D۳ در جیره، تولید مداوم تخممرغ.
۲. **خستگی قفسی (Cage Layer Fatigue)**:
- یک اختلال متابولیک مرتبط با کمبود کلسیم و فسفر است که باعث فلجی موقت، کاهش تحرک و مرگ ناگهانی میشود.
- بیشتر در مرغهای قفسی با تحرک کم دیده میشود.
۳. **شکستگی استخوانها**:
- استخوانهای ضعیفشده در اثر پوکی استخوان، مستعد شکستگی در حین حملونقل یا استرس هستند.
---
### **مدیریت سلامت سیستم استخوانی**
۱. **تغذیه مناسب**:
- **کلسیم**: جیره غذایی باید حاوی ۳.۵-۴.۵٪ کلسیم باشد. استفاده از منابع کلسیمی با جذب آهسته (مانند صدف خردشده) در طول شب توصیه میشود.
- **فسفر**: نسبت کلسیم به فسفر باید ۲:۱ تا ۳:۱ باشد.
- **ویتامین D۳**: برای جذب کلسیم ضروری است (حداقل ۳۰۰۰ واحد بینالمللی در کیلوگرم جیره).
- **ویتامین K و منیزیم**: به استحکام استخوانها کمک میکنند.
۲. **مدیریت محیطی**:
- **فضای کافی**: اجازه تحرک و جلوگیری از ضعف عضلات و استخوانها.
- **نورپردازی مناسب**: نور UV (طبیعی یا مصنوعی) سنتز ویتامین D۳ را تحریک میکند.
۳. **انتخاب نژادهای مقاوم**:
- برخی نژادها (مانند مرغهای دورگه تخمگذار) استخوانهای قویتری دارند.
۴. **پایش تراکم استخوان**:
- استفاده از روشهای سونوگرافی یا اشعه X برای ارزیابی سلامت استخوانها در گله.
۵. **جلوگیری از استرس**:
- کاهش عوامل استرسزا مانند تراکم بالا، گرما یا تغییرات ناگهانی جیره.
---
### **نشانههای اختلالات استخوانی**
- لنگش یا عدم تحرک
- کاهش تولید تخممرغ
- تخممرغهای با پوسته نازک یا بدشکل
- مرگ ناگهانی (در موارد خستگی قفسی)
---
### **پیشگیری و درمان**
- **مکملهای کلسیم**: افزودن صدف خردشده یا سنگ آهک به جیره.
- **تعدیل جیره در دوره تخمگذاری**: افزایش کلسیم و ویتامین D۳.
- **واکسیناسیون**: ضد بیماریهایی مانند مایکوپلاسما که بر سلامت استخوان تأثیر میگذارند.
- **حذف مرغهای بیمار**: برای جلوگیری از گسترش مشکلات در گله.
---
### **نتیجهگیری**
سلامت سیستم استخوانی در مرغهای تخمگذار مستقیماً بر کیفیت تخممرغ و طول عمر اقتصادی گله تأثیر میگذارد. با تأمین مواد مغذی ضروری، مدیریت محیطی مناسب و پایش منظم، میتوان از پوکی استخوان و سایر اختلالات پیشگیری کرد و بازدهی مرغها را افزایش داد.
