مرغهای تخمگذار، مانند سایر پرندگان، دارای اندامهای حسی مختلفی هستند که به آنها در تعامل با محیط و انجام فعالیتهای ضروری مانند یافتن غذا، تشخیص خطر، و ارتباط کمک میکند. این اندامها شامل موارد زیر است:

### ۱. **بینایی (چشمها)**  
- **ساختار**: چشم مرغها بزرگ و در دو طرف سر قرار دارد، که میدان دید وسیعی (نزدیک به ۳۶۰ درجه) فراهم میکند. آنها دارای گیرندههای نوری مخروطی و استوانهای هستند و توانایی تشخیص برخی رنگها (بهویژه طیف آبی و قرمز) را دارند.  
- **عملکرد**: بینایی قوی برای تشخیص حرکت (مثلاً شناسایی شکارچیان)، یافتن دانهها، و جهتگیری در محیط ضروری است. مرغها همچنین توانایی تشخیص نور ماوراء بنفش را دارند که در انتخاب غذا یا تشخیص سلامت جفت نقش دارد.

### ۲. **شنوایی (گوشها)**  
- **ساختار**: گوش مرغها فاقد لالهی بیرونی است و سوراخهای کوچک گوش زیر پرها پنهان شدهاند. ساختار داخلی گوش شامل حلزون و سیستم وستیبولار (برای تعادل) است.  
- **عملکرد**: آنها قادر به تشخیص طیف وسیعی از صداها (از جمله فرکانسهای پایین و بالا) هستند. شنوایی برای ارتباطات اجتماعی (مثلاً صدای مرغ مادر برای جوجهها)، هشدار خطر، و شناسایی صداهای محیطی حیاتی است.

### ۳. **بویایی (حس بویایی)**  
- **ساختار**: اگرچه حس بویایی در مرغها نسبت به پستانداران ضعیفتر است، اما دارای سوراخهای بینی و پیاز بویایی در مغز هستند.  
- **عملکرد**: مطالعات نشان میدهند مرغها میتوانند بوهای خاص (مانند غذا یا مواد شیمیایی خطرناک) را تشخیص دهند. این حس در انتخاب غذا یا اجتناب از مواد سمی نقش دارد.

### ۴. **چشایی (پرزهای چشایی)**  
- **ساختار**: مرغها تعداد کمی پرز چشایی (حدود ۲۴۰ عدد در مقایسه با ۹۰۰۰ عدد در انسان) دارند که عمدتاً در دهان و گلو متمرکز شدهاند.  
- **عملکرد**: آنها میتوانند طعمهای شیرین، شور، تلخ، و اومامی (طعم پروتئینی) را تشخیص دهند. این حس بر ترجیحات غذایی و اجتناب از مواد مضر تأثیر میگذارد.

### ۵. **لامسه (حس لامسه)**  
- **ساختار**: گیرندههای لمسی در پوست، پاها، منقار، و زبان وجود دارند. منقار مرغها پر از اعصاب است و بهعنوان ابزار اصلی برای کاوش محیط استفاده میشود.  
- **عملکرد**: حس لامسه در شناسایی بافت مواد، تنظیم دمای بدن (مثلاً تشخیص گرمای زیر پای مرغ مادر)، و مدیریت تخمها (چرخاندن تخمها برای گرمایش یکنواخت) مهم است.

### ۶. **سیستم وستیبولار (تعادل)**  
- **ساختار**: در گوش داخلی قرار دارد و شامل مجاری نیمدایرهای و اتولیتها است.  
- **عملکرد**: به مرغها کمک میکند تا تعادل خود را در حین راه رفتن، پرواز کوتاه، یا نوک زدن حفظ کنند.

### ۷. **حس حرارتی**  
- مرغها گیرندههای دما در پوست و بهویژه در پاها دارند که به آنها اجازه میدهد دمای محیط یا سطحی که روی آن ایستادهاند را تشخیص دهند.

---

### نکات ویژه در مرغهای تخمگذار:  
- **تأثیر محیط پرورشی**: در مرغداریهای صنعتی، استرس ناشی از نورپردازی مصنوعی یا شلوغی ممکن است بر عملکرد حس بینایی یا شنوایی تأثیر منفی بگذارد.  
- **نیازهای تغذیهای**: حس چشایی و بویایی در انتخاب خوراک غنی از کلسیم (برای تولید پوسته تخممرغ) نقش دارد.  
- **رفتارهای طبیعی**: حس لامسه در منقار برای جستجوی غذا در خاک یا بستر ضروری است. قطع منقار (در برخی سیستمها) ممکن است این توانایی را مختل کند.

این اندامهای حسی به مرغها کمک میکنند تا بهطور مؤثر با محیط خود سازگار شوند و سلامت و بازدهی تخمگذاری خود را حفظ کنند.