دستگاه گوارش مرغهای تخمگذار نقش اساسی در جذب مواد مغذی مورد نیاز برای تولید تخممرغ ایفا میکند. این سیستم از اندامهای ویژهای تشکیل شده که بهینهسازی شدهاند تا انرژی و مواد مغذی لازم برای فرآیند پیچیده تخمگذاری را تأمین کنند. در ادامه، ساختار و عملکرد دستگاه گوارش مرغهای تخمگذار به همراه نکات مرتبط با تغذیه و سلامت شرح داده میشود:
---
### **۱. اجزای دستگاه گوارش مرغهای تخمگذار**
۱. **دهان و مری**:
- مرغها دندان ندارند و غذا را با منقار خود میبلعند.
- **مری**: لولهای عضلانی که غذا را به سمت **چینهدان** (Crop) هدایت میکند.
۲. **چینهدان (Crop)**:
- محل ذخیره و نرم شدن غذا با کمک ترشحات بزاق و آب.
- در مرغهای تخمگذار، چینهدان ممکن است به دلیل مصرف غذای خشک (مانند پلت) برجستهتر باشد.
۳. **پیشمعده (Proventriculus)**:
- معده غدهای که آنزیمهای گوارشی (پپسین و اسید کلریدریک) ترشح میکند تا پروتئینها و سایر مواد مغذی شروع به تجزیه شوند.
۴. **سنگدان (Gizzard)**:
- عضلهای و حاوی سنگریزه (گریت) که غذا را آسیاب میکند.
- برای مرغهای تخمگذار، وجود گریت در جیره ضروری است تا کارایی سنگدان افزایش یابد.
۵. **روده کوچک**:
- **دوازدهه**: محل ترشح آنزیمهای پانکراس و صفرا (از کبد) برای هضم چربیها، پروتئینها، و کربوهیدراتها.
- **ژژونوم و ایلئوم**: جذب مواد مغذی مانند اسیدهای آمینه، گلوکز، ویتامینها، و مواد معدنی انجام میشود.
۶. **سکوم (Ceca)**:
- دو کیسه در محل اتصال روده کوچک و بزرگ که نقش محدودی در تخمیر فیبر دارند (مرغها توانایی هضم فیبر بالایی ندارند).
۷. **روده بزرگ و کلواکا**:
- روده بزرگ کوتاه و مسئول جذب آب و الکترولیتها.
- **کلواکا**: محل مشترک دفع مواد زائد گوارشی، ادرار، و تخمگذاری. تخممرغ قبل از خروج از بدن از کلواکا عبور میکند.
---
### **۲. ویژگیهای ویژه در مرغهای تخمگذار**
- **متابولیسم کلسیم**:
- پوسته تخممرغ از کربنات کلسیم تشکیل شده است. مرغهای تخمگذار نیاز به جذب روزانه ۴–۵ گرم کلسیم دارند.
- **استخوان مغزی (Medullary Bone)**: یک ذخیره کلسیم پویا در استخوانها است که در زمان تشکیل پوسته تخممرغ فعال میشود.
- جیره غذایی باید حاوی منابع کلسیم (مانند پوسته صدف یا سنگ آهک) باشد تا از نرمی پوسته (راشیتیسم) جلوگیری شود.
- **نیازهای پروتئینی**:
- پروتئین جیره (حدود ۱۶–۱۸٪) باید حاوی اسیدهای آمینه ضروری مانند متیونین و لیزین باشد تا سنتز پروتئینهای زرده (مثل ویتلین) تسهیل شود.
- **کبد و سنتز زرده**:
- کبد در تولید لیپوپروتئینها (مانند VLDL) نقش دارد که به تخمدان منتقل شده و به زرده تبدیل میشوند.
---
### **۳. چالشهای گوارشی در مرغهای تخمگذار**
- **انسداد چینهدان**: ناشی از بلع مواد غیرقابل هضم (مانند پلاستیک) یا عفونتهای قارچی.
- **کبد چرب**: به دلیل مصرف انرژی بیش از حد یا کمبود کولین در جیره، که بر تولید تخممرغ تأثیر میگذارد.
- **اسهال**: ممکن است ناشی از عفونتهای باکتریایی (مثل سالمونلا) یا عدم تعادل الکترولیتی باشد.
---
### **۴. نکات تغذیهای برای سلامت دستگاه گوارش**
- **استفاده از پروبیوتیکها**: بهبود تعادل میکروبی روده و افزایش جذب مواد مغذی.
- **افزودن آنزیمهای گوارشی**: مانند فیتاز برای تجزیه فیتات موجود در غلات و افزایش جذب فسفر و کلسیم.
- **تأمین گریت (سنگریزه)**: به ویژه در مرغهای محصور بدون دسترسی به خاک.
---
### **۵. ارتباط سلامت گوارش با تولید تخممرغ**
- هرگونه اختلال در گوارش (مانند جذب ناکافی کلسیم یا پروتئین) مستقیماً بر کیفیت و تعداد تخممرغها تأثیر میگذارد.
- استرس گرمایی یا بیماریها ممکن است با کاهش اشتها و اختلال در گوارش، تولید تخممرغ را کاهش دهند.
---
در نتیجه، دستگاه گوارش مرغهای تخمگذار با تمرکز بر جذب بهینه مواد مغذی، بهویژه کلسیم و پروتئین، نقشی حیاتی در پشتیبانی از فرآیند تولید تخممرغ دارد. مدیریت دقیق جیره غذایی و پیشگیری از بیماریهای گوارشی برای حفظ سلامت و بهرهوری مرغهای تخمگذار ضروری است.
