سنگدان (گیزار) در مرغهای تخمگذار یکی از اندامهای مهم در سیستم گوارشی پرنده است که نقش اساسی در خرد کردن و آسیاب کردن دانهها و مواد غذایی دارد. از آنجا که مرغها دندان ندارند، سنگدان با استفاده از عضلات قوی و سنگهای کوچک (خردهسنگ یا گرید) که پرنده میبلعد، غذا را به ذرات ریز تبدیل میکند تا هضم و جذب مواد مغذی بهتر انجام شود. سلامت سنگدان برای عملکرد مطلوب مرغهای تخمگذار بسیار حیاتی است، زیرا هرگونه اختلال در آن میتواند بر تولید تخممرغ، کیفیت پوسته و سلامت کلی پرنده تأثیر منفی بگذارد.

### عوامل مؤثر بر سلامت سنگدان در مرغهای تخمگذار:
1. **تغذیه**:
   - **گرید (سنگ ریزه)**: عدم دسترسی به گرید مناسب باعث کاهش کارایی سنگدان در آسیاب کردن غذا میشود.
   - **کیفیت خوراک**: خوراک آلوده به سموم قارچی (مایکوتوکسینها) یا فیبر بسیار بالا میتواند باعث التهاب یا زخم سنگدان شود.
   - **مواد سخت در جیره**: وجود اجسام تیز یا مواد غیرقابل هضم ممکنت به دیواره سنگدان آسیب برساند.

2. **بیماریها**:
   - **عفونتهای ویروسی یا باکتریایی**: برخی بیماریها مانند «نیوکاسل» یا عفونتهای باکتریایی (مثل کلیباسیلوز) ممکنت سنگدان را تحت تأثیر قرار دهند.
   - **زخم سنگدان (Gizzard Erosion)**: این عارضه اغلب ناشی از کمبود ویتامین E، سلنیوم یا آلودگی به سموم است.

3. **مدیریت پرورش**:
   - **استرس**: استرس ناشی از تراکم بالا، تغییرات ناگهانی دما یا جیره غذایی میتواند بر عملکرد سیستم گوارش تأثیر بگذارد.
   - **بهداشت محیط**: آلودگی بستر و آب آشامیدنی خطر عفونتها را افزایش میدهد.

### علائم اختلالات سنگدان:
- کاهش اشتها و وزنگیری
- افت تولید تخممرغ
- وجود خون در مدفوع یا مدفوع غیرطبیعی
- بیحالی و کاهش تحرک
- تلفات ناگهانی در موارد حاد

### پیشگیری و درمان:
- **تأمین گرید مناسب** در جیره برای کمک به فرآیند آسیاب غذا.
- **کنترل کیفیت خوراک** و جلوگیری از آلودگی به سموم.
- **استفاده از مکملهای ویتامینی** (مثل ویتامین E و سلنیوم) برای تقویت سلامت سنگدان.
- **واکسیناسیون منظم** علیه بیماریهای شایع مانند نیوکاسل.
- **درمان آنتیبیوتیکی یا ضدقارچی** در صورت تشخیص عفونت با نظر دامپزشک.

سلامت سنگدان بهطور مستقیم با عملکرد تولیدی مرغهای تخمگذار مرتبط است. بنابراین، رعایت اصول مدیریت تغذیه، بهداشت و پیشگیری از بیماریها برای حفظ بهرهوری گله ضروری است.